Wystawa Pamięć Polski

Archiwum Państwowe w Gdańsku zaprezentowało w swoim gmachu wystawę pt.: "Pamięć Polski. Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata. 2 Edycja”.

Ekspozycja ta składa się z 13 plansz pokazujących 11 bezcennych dokumentów przechowywanych w zbiorach 12 instytucji (z Gdańska, Krakowa, Kórnika, Poznania, Torunia i Warszawy), wpisanych na Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata. Wśród nich są:

• Rocznik świętokrzyski dawny – najstarszy, powstały w XII w., zachowany w oryginale pomnik polskiej historiografii, zawierający informacje
  o pierwszych wiekach polskiej państwowości, w tym o ślubie Mieszka I z Dąbrówką i chrzcie Polski, przechowywany w Bibliotece Narodowej
  w Warszawie
  
  
• Dokument Zbiluta z 1153 r. - dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Łeknie wydany przez możnowładcę i rycerza polskiego Zbiluta
  z Panigrodza; to najstarszy akt prawny sporządzony w Polsce; dwa zachowane egzemplarze przechowywane są w Archiwum Państwowym w Poznaniu i Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie
  
  
• Akt unii krewskiej - dokument wystawiony 14 sierpnia 1385 r. przez króla Władysława Jagiełłę, rozpoczynający okres unifikacji Polski i Litwy, uwieńczony w XVI w. podpisaniem unii w Lublinie, przechowywany w Archiwum i Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej
  
  
• Akt erekcyjny Związku Pruskiego - dokument z 14 marca 1440 r. przechowywany w zbiorach Archiwum Państwowego w Toruniu, potwierdzający powstanie związku miast i rycerstwa Prus w obronie przed Zakonem Krzyżackim; próba delegalizacji Związku była głównym powodem wybuchu wojny trzynastoletniej, która doprowadziła do przejęcia przez Polskę Pomorza z Gdańskiem, Toruniem i Elblągiem
  
  
• Mszał Zakonu Krzyżackiego z Biblioteki Mariackiej w Gdańsku – bogato zdobiony XV-wieczny mszał krzyżacki wykorzystywany do celów liturgicznych w Kościele Najświętszej Marii Panny w Gdańsku, przechowywany w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk
  
  
• Statut Łaskiego z 1506 r. - pierwszy wydany drukiem zbiór praw Królestwa Polskiego sięgających czasów Kazimierza Wielkiego, przechowywany
  w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie
  
  
• Andrzej Frycz Modrzewski "O poprawie Rzeczypospolitej" – pierwsze, pochodzące z 1551 r., łacińskojęzyczne wydanie dzieła propagującego wieloaspektową reformę Rzeczypospolitej w dziedzinie życia politycznego, prawodawstwa, szkolnictwa, stosunków z Kościołem, ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego
  
  
• Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków starożytności w Królestwie Polskim – bogato ilustrowane opracowanie stanowiące efekt inwentaryzacji zabytków prowadzonej w połowie XIX w. na terenie Królestwa Polskiego przez Kazimierza Stronczyńskiego; przechowywane
  w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
  
  
• Testament polityczny księcia Adama Jerzego Czartoryskiego – sporządzony 14 lipca 1861 r. jeden z najważniejszych dokumentów dotyczących roli polskiej emigracji, w szczególności księcia Czartoryskiego i ugrupowania skupionego wokół jego osoby, przechowywany w zbiorach Fundacji XX. Czartoryskich w Krakowie
  
  
• Proces o Morskie Oko – zbiór dokumentów po zakopiańskim hrabim Władysławie Zamoyskim, dotyczących zakończonego w 1902 r. sporu o utrzymanie w granicach polskiej Galicji najbardziej malowniczego zakątka Tatr – okolic Morskiego Oka, przechowywany jest w Bibliotece Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk
  
  
• Archiwum Towarzystwa Naukowego Warszawskiego – dokumentuje działalność największej, powstałej w 1907 r. na terenie zaboru rosyjskiego organizacji mającej na celu rozwijanie badań naukowych oraz publikację ich wyników w języku polskim; obejmuje unikatowe materiały ukazujące dorobek polskich uczonych do II wojny światowej; znajduje się w zbiorach Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
  
  

Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r. Jego głównym celem jest zwrócenie uwagi rządów i opinii publicznej na znaczenie
i konieczność ochrony dokumentów o znaczeniu historycznym, stanowiących świadectwo naszej kultury i cywilizacji oraz podejmowanie działań
na rzecz ich popularyzacji i szerokiego udostępniania.

W ramach Programu tworzone są 3 listy dziejowych pomników piśmiennictwa: światowa oraz regionalne i krajowe. Lista światowa prowadzona jest
od 1997 r. Dotychczas znalazło się na niej około 350 obiektów, w tym 14 z Polski m.in. dzieło Mikołaja Kopernika o obrotach sfer niebieskich, utwory Fryderyka Chopina, tablice 21 Postulatów Gdańskich z Sierpnia 1980, Archiwum Biura Odbudowy Stolicy.

W wyniku prac Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata, w skład którego wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowiska naukowego, a któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, w 2014 r. powstała Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata.