Wojna polsko-bolszewicka w 1920 roku

Krótko po odzyskaniu niepodległości odrodzona Rzeczpospolita musiała zmierzyć się agresją Rosji Sowieckiej dążącej do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w republiki sowieckie. Rozpoczęta w lutym 1919 r. wojna miała swój finał w dniach 13-15 sierpnia 1920 r. na przedpolach Warszawy. Wówczas rozegrała się decydująca bitwa tej wojny określana mianem "cudu nad Wisłą" i uznawana za 18. przełomową bitwę w historii świata. Zadecydowała ona o zachowaniu przez Polskę niepodległości i uratowaniu Europy przed bolszewizmem. Rozpoczęte w połowie sierpnia rokowania polsko-sowieckie doprowadziły do ustania działań zbrojnych 18 października 1920 r. a traktat pokojowy podpisano 18 marca 1921 r. Rydze.

Echa wydarzeń roku 1920 można także odnaleźć w Archiwum Państwowym w Gdańsku w zespole akt Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku (APG 259). Są to głównie raporty, meldunki wywiadu wojskowego Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku na temat sytuacji na froncie. Ponadto informacje o postawie polskiej i niemieckiej społeczności Wolnego Miasta Gdańska i utrudnieniach w porcie gdańskim dla transportów wojennych dla Polski. Niektóre z tych dokumentów prezentujemy na poniższej wystawie.

Fragment meldunku wojskowo-politycznego z Królewca, Gdańsk, 10 lipca 1920 r. APG, 259/1227, s. 45.

Fragment meldunku wojskowo-politycznego z Królewca, Gdańsk, 10 lipca 1920 r. APG, 259/1227, s. 46.

Pismo Stowarzyszenia Polskich Kupców i Przemysłowców w Gdańsku do Komisarza Generalnego RP w Gdańsku informujące o uchwaleniu rezolucji, w której członkowie Stowarzyszenia oddają się do dyspozycji Rady Obrony Narodowej i wyrażają gotowość obrony zagrożonych granic Polski, Gdańsk, 14 lipca 1920 r. APG, 259/569, s. 3.

Pismo Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w Warszawie do oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w Gdańsku z poleceniem informowania o przybyciu do Gdańska większych transportów artykułów wojennych dla Polski, Warszawa, 22 lipca 1920 r. APG, 259/1395, s. 299.

Pismo oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku do Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w Warszawie informujące o transportach sprzętu wojskowego i amunicji dla Polski przybywających do lub opuszczających port w Gdańsku, Gdańsk, 21 lipca 1920 r. APG, 259/1395, s. 304.

Propozycja zakupu dwóch aeroplanów dla Oddziału II Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego w celu utrzymania komunikacji z Rygą i Rewlem w związku z postępującą ofensywą bolszewicką i utrudnieniami w komunikacji lądowej i morskiej, Warszawa, 27 lipca 1920 r. APG, 259/1395, s. 284.

Notatka oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku o sytuacji na froncie, Gdańsk 6 sierpnia 1920 r. APG, 259/1111, s. 237.

Notatka dotycząca problemów z wyładowaniem okrętów z amunicją i bronią dla Polski w porcie gdańskim, a tym samym łamania traktatu wersalskiego, Gdańsk, 16 sierpnia 1920 r. APG, 259/1395, s. 176.

Raport oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku z terenów zajętych przez bolszewików, Gdańsk, 22 sierpnia 1920 r. APG, 259/1129, s. 73.

Fragment informacji oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku o planach niemieckich wzniecenia rozruchów na Pomorzu w związku z niedawnym sukcesem wojsk bolszewickich, Gdańsk, 29 sierpnia 1920 r. APG, 259/1122, s. 37.

Informacja oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Polskiej Misji Wojskowej w Gdańsku na temat bolszewików, którzy przeszli na teren Prus Wschodnich, Gdańsk, 8 września 1920 r. APG, 259/ 1129, s. 37.

Powrót do listy galerii