Pracownia konserwacji masowej
Pracownia Konserwacji Masowej Archiwum Państwowego w Gdańsku została założona dzięki ustanowieniu Wieloletniego Programu Rządowego „Kwaśny papier”. Przedsięwzięcie to miało na celu ratowanie pochodzących z XIX i XX w. archiwaliów, książek i czasopism w zbiorach polskich archiwów i bibliotek. Papiery powstałe w tym okresie ulegają postępującej destrukcji z powodu zmian, jakie nastąpiły w technologii wytwarzania tego materiału. W XIX w. zaczęto używać nowych surowców, między innymi drewna, a w trakcie produkcji wprowadzano w strukturę papieru substancje kwasowe. Pod ich wpływem karty stają się bardzo osłabione i kruche, aż w końcu ulegają całkowitemu rozpadowi. Do procesu zniszczenia przyczyniają się także absorbowane z powietrza zanieczyszczenia. Sytuacja przedstawia się alarmująco, bowiem tysiące metrów bieżących archiwaliów oczekują na odkwaszenie, a trwałość zakwaszonego papieru jest bardzo ograniczona. Oszacowuje się ją na kilkadziesiąt lat.
Po rozpoznaniu rynku istniejących technologii masowego odkwaszania wybrano metodę bükeburską, polegającą na zanurzeniu kart w wodnym roztworze zawierającym wodorowęglan magnezu jako medium odkwaszające, środki utrwalające atramenty i tusze oraz metylocelulozę. Dzięki zastosowaniu płynu odkwaszającego uzyskujemy zobojętnienie substancji kwaśnych zawartych w papierze oraz wprowadzenie rezerwy alkalicznej, która ma chronić na przyszłość przed atakiem substancji kwaśnych. Zawarta ponadto w składzie pochodna celulozy wzmacnia strukturę papieru.
Usytuowana w budynku zamiejscowego Oddziału APG w Gdyni PKM pracownia została wyposażona w różnorodny specjalistyczny sprzęt konserwatorski, pośród którego najważniejsze strategiczne miejsce na linii odkwaszania zajmuje urządzenie Neschen C-900 służące do odkwaszania wyłącznie pojedynczych arkuszy. W pracowni stosowany jest również ręczny aparat Bookkeeper Spray System jako urządzenie wspomagające. Bookkeeper ze względu na koszta medium odkwaszającego i wydajność metody używany jest wyłącznie do pojedynczych poszytów i ksiąg trafiających się w zespołach akt luźnych oraz do kart, które nie mogą być zanurzone w płynie Neschen ze względu na tekst, dopiski lub pieczęcie nieodporne na wodę.
Działalność pracowni obejmuje nie tylko samo odkwaszanie archiwaliów, ale również inne czynności konserwatorskie takie jak: mechaniczne oczyszczenie akt z zabrudzeń powierzchniowych, usuwanie starych niefachowych reperacji, prostowanie kart, naprawę uszkodzeń mechanicznych i zabezpieczenie dokumentów przez umieszczenie w opakowaniach ochronnych wykonanych z bezkwasowych materiałów. Przed trafieniem do pracowni wszystkie wymagające tego akta zostają na miejscu poddane dezynfekcji tlenkiem etylenu w komorze fumigacyjnej.
Pracownia nie świadczy usług komercyjnych została powołana na potrzeby Archiwów Państwowych Polski północnej.
Kontakt: Magdalena Pac Pomarnacka, tel. 58 661 35 88 wew. 33
